همه چیز درباره جایزه نوبل ادبیات
اختصاصی جایزهٔ نوبل ادبیات یکی از پنج جایزهٔ نوبل است و هر سال به نویسنده‌ای داده می‌شود که به گفتهٔ آلفرد نوبل، برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمان‌خواهانه را نوشته باشد. منظور از «اثر» معمولاً مجموعه کارهای نویسنده است؛ هرچند گاه در متن مربوط به جایزه از آثار مشخص نیز نام برده شده است.
بر اساس وصیت‌نامهٔ آلفرد نوبل، جایزه هر سال باید به کسی اعطا شود که «در حوزهٔ ادبیات، برجسته‌ترین مجموعه‌آثار را در جهتی آرمانی یا ایدئال» خلق کرده باشد.
آکادمی سوئد برنده را تعیین می‌کند و در اوایل اکتبر هر سال آن را اعلام می‌دارد.
تاریخچه
محصولات پیشنهادی:
آلفرد نوبل شیمیدان، مهندس و مخترع بود که در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در شهر استکهلم پایتخت کشور سوئد، در خانواده ای که بیشتر اعضای آن مهندس بودند چشم به جهان گشود. در سال ۱۸۹۴، نوبل کارخانه ذوب آهن بوفورز (Bofors) را خریداری کرد که به یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنایع نظامی تبدیل شد. اختراع دیگر نوبل باروت بی دود بالستیت است که این اختراع پیشرانه بسیاری از مواد منفجره نظامی بدون دود، به ویژه باروت کوردیت بی دود انگلیسی بود. در نتیجه ادعاهای ثبت پتنت خود، نوبل سرانجام درگیر دعوی نقض حق ثبت پتنت در مورد کوردیت شد. نوبل در طول زندگی خود ثروت هنگفتی را به دست آورد، بیشتر ثروت وی از ۳۵۵ اختراع او حاصل شد که دینامیت مشهورترین آن هاست.
در سال ۱۸۸۸، نوبل پس از خواندن آگهی ترحیم خود در یک روزنامه فرانسوی، با عنوان تاجر مرگ مرده‌است، مات و مبهوت ماند. در واقع این برادر آلفرد، لودویگ بود که فوت شده بود. آگهی ترحیم، هشت سال زودتر چاپ شده بود. آگهی، نوبل را مشوش کرد و باعث نگرانی او این دربارهٔ شد که بعد از مرگ، از او چگونه یاد خواهد شد. این موضوع به او الهام داد تا وصیت خود را تغییر دهد. روز ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، آلفرد نوبل در ۶۳ سالگی در ویلای خود در شهر سن ریمو کشور ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی درگذشت.
نوبل در طول زندگی خود چندین وصیت نامه نوشت. او وصیت نامه نهایی خود را یک سال قبل از مرگش در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. در کمال تعجب، در آخرین وصیت نوبل مشخص شده‌است که از ثروت او برای اعطای جوایز به افرادی که در سالهای آینده در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح برای بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند، استفاده شود. نوبل ۹۴ درصد از کل ثروت خود، یعنی ۳۱ میلیون کرون (حدودا ۱۸۶ میلیون دلار آمریکا، یا ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۸)، را به پایه‌گذاری اهدای پنج جایزه نوبل اختصاص داد. به دلیل وجود شک و تردید پیرامون وصیت نامه، استورتینگ (قوه مقننه عالی کشور نروژ) تا تاریخ ۲۶ آوریل ۱۸۹۷ آن را تصویب نکرد. مجریان وصیت نامه، راگنار سولمان و رادولف لیلیِکوئیست، بنیاد نوبل را تشکیل دادند تا از ثروت نوبل محافظت کرده و مراسم اعطای جوایز را بنیان‌گذاری کنند.
بیشتر بدانید:
محمدعلی جمالزاده در فهرست نامزدهای نوبل ١٩٦۹
محصولات پیشنهادی:
اختلاف‌نظر کمیته نوبل به‌خاطر نویسنده
طبق دستورالعمل‌های نوبل، هیات نوبل نروژ برای اعطای جایزه صلح تأسیس شد که اعضای آن اندکی پس از تأیید وصیت نامه در آوریل ۱۸۹۷ مشخص شدند. پس از آن، به زودی، دیگر سازمان‌های اهدا کننده جوایز تعیین شدند. در ۷ ژوئن مؤسسه کارولینسکا، ۹ ژوئن آکادمی سوئد و در ۱۱ ژوئن فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد معرفی شدند. بنیاد نوبل در مورد آیین‌نامه نحوه اعطای جوایز به توافق رسید و در سال ۱۹۰۰، اساسنامه تازه نوشته شده بنیاد نوبل توسط پادشاه اسکار دوم اعلان شد. در سال ۱۹۰۵، اتحادیه خصوصی بین سوئد و نروژ منحل شد.
جایزه نوبل ادبیات
جایزه ی نوبل ادبیات (Nobel Prize in Literature) یکی از پنج جایزه ی نوبل و یکی از عروف ترین جوایز ادبی است و هر سال به نویسنده ای داده می شود که به گفته ی آلفرد نوبل، برجسته ترین اثر با گرایش آرمان خواهانه را نوشته باشد.
محصولات پیشنهادی:
منظور از «اثر»، معمولا مجموعه ی کارهای نویسنده است، اگرچه گاه در متن مربوط به جایزه از آثار مشخص نیز نام برده شده است.
بر اساس وصیت نامه ی آلفرد نوبل، این جایزه هر سال باید به کسی اعطا شود که «در حوزه ی ادبیات، برجسته ترین مجموعه آثار را در جهتی آرمانی یا ایده آل» خلق کرده باشد. آکادمی سوئد برنده را تعیین می کند و در اوایل اکتبر هر سال، آن را اعلام می دارد.
چگونگی انتخاب برنده
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.
محصولات پیشنهادی:
بیشتر بخوانید:
جایزه جنجالی نوبل ادبیات ۲۰۱۹ اهدا شد
برندگان نوبل ادبیات معرفی شدند+عکس
روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهم‌ترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است. فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. برای نمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
محصولات پیشنهادی:
* اعضای مجامع ملی و دولت‌های کشورها
* اعضای دادگاه‌های بین‌المللی
* رؤسای دانشگاه‌ها
* استادان علوم اجتماعی، تاریخ، فلسفه، حقوق و الهیات
* رؤسای موسسات تحقیقات صلح و موسسات سیاست خارجی
* افرادی که جایزه صلح نوبل را دریافت کرده‌اند
* اعضای هیئت مدیره سازمان‌هایی که جایزه صلح نوبل دریافت کرده‌اند
* اعضای فعال یا اعضای سابق کمیته نوبل نروژ
* مشاورانی که سابقاً توسط کمیته نوبل نروژ منصوب شده‌اند
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
مهلت دقیق اعلام نامزدی ۳۱ ژانویه است. اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند. بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.
پس از پایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوط تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوط می‌فرستد. برای روشن‌تر شدن حد و اندازه‌ای این موسسات، مجمع جایزه پزشکی ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری می‌کنند. روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
جشن‌های اهدای جوایز
محصولات پیشنهادی:
تالار کنسرت استکهلم که هر ساله جشن‌های اهدای جوایز نوبل در آن برگزار می‌شود.
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام می‌کنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسهٔ نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف می‌کنند.
محصولات پیشنهادی:
از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به‌جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است. پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.
نخستین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانون‌گذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
عدم اهدای نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸
آکادمی سوئد، که برگزارکنندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات نیز هست، در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که پس از ۷۵ سال اعطای این جایزه، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمی‌کند.
کارل-هنریک هِلدین، رئیس هیئت مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت: «این بحران در آکادمی سوئد تأثیرهایی منفی بر روی جایزهٔ نوبل داشته‌است. تصمیم آنها تأکید بیشتری بر جدیت موقعیت می‌گذارد و باعث می‌شود از اعتبار جایزهٔ نوبل در طولانی‌مدت حفاظت شود. هیچ‌یک از این مسائل بر اهدای جوایز دیگرِ نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهد گذاشت.»
محصولات پیشنهادی:
آکادمی سوئد که به‌خاطر ارتباطش با مردی که متهم به حملهٔ جنسی به زنان شده، گرفتارِ یک رسوایی بزرگ طی چند ماه اخیر شده، اعلام کرد سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید.
در رسوایی یادشده، موضوع بر سرِ مردی به نام ژان-کلود آرنو است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود. او در رابطهٔ نزدیک با آکادمی سوئد قرار دارد. روزنامهٔ داگنس نوهتر چند ماه پیشتر گزارش داده بود که آرنو طی سالهای اخیر، ۱۸ زن را که عضو آکادمی یا همسر و دختر اعضای آکادمی سوئد بوده‌اند، مورد آزار یا سوءاستفادهٔ جنسی قرار داده‌است.
البته جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.
در انتها برنده نوبل 2020 را برای شما معرفی می نماییم:
محصولات پیشنهادی:
برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰ کیست؟
پس از گمانه‌زنی‌های فراوان، «لوئیز گلیک» شاعر آمریکایی پنجشنبه (۱۷ مهر) به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۰ معرفی شد که به استفاده از داستان‌های اساطیری، تاریخ و طبیعت در بازنمایی تجربیات شخصی و زندگی مدرن در آثارش شناخته می‌شود.
لوئیز گلیک Louise Glück برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۰، شاعر و مقاله‌نویس آمریکایی است که در سال ۱۹۴۳ در نیویورک متولد شد. مادر وی از مهاجران روس و از سمت پدری از یهودیان مجارستانی بودن که به آمریکا مهاجرت کرده بودند. پدرش که آرزوی نویسندگی در سرمی‌پروارند، وارد کسب و کار شد و مادرش دانش آموخته کالج ولسلی/Wellesley College بود. والدین او از کودکی آموزش اسطوره‌شناسی یونان و داستان کلاسیک را به او آغاز کردند و لوئیز از سنین کودکی شعر می‌نوشت.
لوئیز کودکی و نوجوانی پرتلاطمی را به ویژه با از دست دادن یک خواهر بزرگ‌تر گذراند و در نتیجه بیماری بی‌اشتهایی عصبی که بعدها در آثارش منعکس شده است، دبیرستان را ترک کرد و حتی نتوانست به عنوان یک دانشجوی تمام‌وقت در کالج حضور یابد. درمان وی هفت سال به طول انجامید؛ مسیر پرمشقتی که به وی شیوه اندیشیدن و در نهایت غلبه بر این بیماری را آموخت.
این شاعر آمریکایی بعد از دوره درمان طی سال های ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۶ در کارگاه‌های شعرشناسی مدرسه مطالعات عمومی دانشگاه کلمبیا شرکت کرد و در این کلاس ها با شعرای مطرحی چون لئونی آدامیز /Léonie Adams و استنلی کونیتز/ Stanley Kunitz شعرهای آمریکایی را خواند که از آنان به عنوان آموزگاران و مریدان مطرح خود یاد می‌کند.
محصولات پیشنهادی:
گلیک اولین اثر نظم خود را به عنوان بچه اول/ Firstborn در سال ۱۹۶۸ منتشر کرد که با استقبال منتقدان ادبی روبرو شد ولی این شروع خوب ادامه نیافت و انتشار اثر بعدی سال ها به طول انجامید تا عاقبت در سال ۱۹۷۵ وی با اثری به نام خانه ای در لجن‌زار/ The House on Marshland به صحنه ادبی بازگشت؛ اثری که نقطه عطفی در مسیر کاری وی به شمار می‌آید و به گفته منتقدان و روزنامه‌نگاران ادبی طی آن به عنوان صدایی متمایز معرفی شد. گلوک از سال ۱۹۸۵ به تدریس در کالج ویلیام ماساچوست به عنوان مربی رشته زبان انگلیسی رو آورد در حالیکه همچنان به نوشتن شعر نیز ادامه می‌داد.
وی در طول بیش از پنج دهه فعالیت هنری، ۱۲ جلد کتاب شعر و چندین نثر ادبی و جستار منتشر کرده و تقریبا هر جایزه معتبر ادبی را از جایزه کتاب ملی آمریکا و جایزه ویلیام کارلوس ویلیامز انجمن شعر آمریکا گرفته تا جایزه ملی حلقه منتقدان کتاب، مدال ملی علوم انسانی و جایزه پولیتزر را دریافت کرده است. منتقدان ادبی و همتایانش او را به خاطر ابیات موجز، مستقیم و اعترافی تحسین می‌کنند.
این شاعر توانمند که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ ملک الشعرای آمریکا بود، به استفاده از داستان‌های اساطیری، تاریخ یا طبیعت برای نوشتن از تجارب شخصی و زندگی مدرن شناخته می‌شود. وی علاوه بر نویسندگی در چند موسسه شعر نیز تدریس کرده و هم اکنون از استادیاران دانشگاه ییل است.
گلیک در آثار خود بر کشف جنبه‌های مختلف ضربه روحی، تمایلات و طبیعت تمرکز دارد. شعر او در کاوش این مضامین گسترده، به بیان و نمایش صریح غم و انزوا مشهور شده است. این شاعر آمریکایی همچنین در اغلب اشعار خود کهن‌الگوهای اساطیر یونانی را با ابیات معاصر درباره پیوندها و روابط خانوادگی در هم می‌آمیزد.
گلیک: انتظار دریافت نوبل را نداشتم
محصولات پیشنهادی:
روز پنجشنبه آکادمی سوئد نام گلیک را به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۰ اعلام کرد. تصمیمی که گلوک می‌گوید به هیچ‌وجه آمادگی آن را نداشت.
وی گفت: کاملا از این که آنها (اعضای آکادمی سوئد) یک شاعر سفیدپوست آمریکایی را انتخاب کردند، شگفت‌زده شدم. اصلا با عقل جور در نمی‌آید. خیابان محل زندگیم پر شده از خبرنگار. مردم مدام به من می‌گویند چقدر متواضع هستم. من متواضع نیستم اما فکر می‌کردم چون اهل کشوری هستم که در حال حاضر چندان محبوب نیست و چون سفیدپوستم و هر جایزه‌ای که بوده قبلا به ما سفیدپوستان رسیده، بنابراین بسیار بعید به نظر می رسید این اتفاق برای من بیفتد.
تاکنون یک کتاب کامل از اشعار گلیک به فارسی ترجمه نشده است ولی برخی از اشعار وی به همت اسدالله امرایی و میثم کیانی به زبان فارسی نیز ترجمه شده ند. فریده حسن‌زاده در کتاب خود به نام رد پای عشق در شعر زنان جهان از هزاره‌های قبل از میلاد تا امروز (نشر بید، ۱۳۹۸) نیز برخی از اشعار وی را ترجمه کرده است.
