علت ابتلا به بیماری سرخک
اختصاصی سُرخَک نوعی عفونت سیستم تنفسی است که یک ویروس آر. ان. آ از خانواده پارامیکسوویریده آن را ایجاد می‌کند. علائم سرخک شامل تب، سرفه، آبریزش بینی، و راش پوستی در نقاط مختلف بدن است.
سرخک از طریق تنفس منتقل می‌شود و به‌شدت واگیردار است. در واقع ۹۰٪ افراد فاقد ایمنی که با بیمار مبتلا به سرخک زندگی می‌کنند این بیماری را از او می‌گیرند. دورهٔ نهفتگی به‌طور میانگین ۱۴ روز است و چهار روز پس از بروز راش‌ها قابلیت سرایت دارد.
احتمال مرگ بر اثر سرخک در کشور‌های توسعه‌نیافته با سوء تغذیه شایع و شرایط بهداشتی نامناسب تا ۲۸٪ است، اما در مناطق دیگر بسیار پائین است و در ایالات متحده از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۰ فقط ۰٫۳٪ (۱۷۷ مرگ از ۶۷٬۰۳۲ مورد) بوده‌است.
علائم سرخک
محصولات پیشنهادی:
علائم بیماری سرخک، ۱۰ تا ۱۴ روز پس از قرار گرفتن درمعرض ویروس خود را نشان می‌دهند. علائم و نشانه‌ها عموما به قرار زیر هستند:
تب؛
سرفه خشک؛
آبریزش بینی؛
گلودرد؛
چشم‌های ملتهب (ورم ملتحمه)؛
لکه‌های کوچک با مراکز متمایل به آبی-سفید در زمینه‌ای قرمز که در پوشش داخلی دهان در قسمت گونه‌ها دیده می‌شود و به لکه‌ی کولپیک (Koplik’s spots) معروف است؛
تحریک و آزردگی پوستی که به‌شکل جوش و لک به هم پیوسته ظاهر می‌شوند.
عفونت در طی چند مرحله و در طول ۲ تا ۳ هفته رخ می‌دهد:
محصولات پیشنهادی:
مرحله‌ی اول: عفونت و دوره‌ی نهفتگی
در ۱۰ تا ۱۴ روز اول بعد از عفونت، ویروس سرخک نهفته است. در طول این مدت هیچ‌گونه نشانه و علائمی از بیماری دیده نمی‌شود.
مرحله‌ی دوم: علائم و نشانه‌های نامشخص
سرخک معمولا با تبی خفیف تا متوسط آغاز می‌شود و سرفه مداوم، آبریزش بینی، التهاب چشم‌ها و گلودرد آن را همراهی می‌کنند. این بیماری خفیف ۲ تا ۳ روز به‌طول می‌انجامد.
مرحله‌ی سوم: بیماری شدید و تحریک و آزردگی پوستی
محصولات پیشنهادی:
تحریک پوستی در بیماری سرخک با لکه‌های قرمز کوچکی همراه است که به‌آهستگی بزرگ می‌شوند. لکه‌ها و برآمدگی‌ها در شاخه‌های مجزا و باریک، به پوست، حالتی پر از لَک و قرمزی می‌دهد. بعد از چند روز هم این حالت به بازو‌ها و سایر قسمت‌های تن و بدن مانند ران و پاها منتقل می‌شود. ضمن اینکه تب هم بالا می‌رود و اغلب دمای بدن از ۴۰ تا ۴۱ درجه است. تحریکات پوستی به‌تدریج ازبین می‌رود. ابتدا این لک‌ها و جوش‌ها از سطح صورت محو می‌شوند و بعد از آن هم از ران و پاها.
مرحله‌ی چهارم: دوره‌ی انتقال بیماری
شخص مبتلا به سرخک در حدود ۸ روز می‌تواند باعث انتقال بیماری به دیگران بشود که ۴ روز قبل از ظاهرشدن لکه‌های پوستی و تا زمانی که آثار پوستی سرخک به‌مدت ۴ روز روی پوست هستند، امکان سرایت به دیگران وجود دارد.
علت ابتلا به بیماری سرخک
سرخک نوعی بیماری ویروسی و به‌شدت واگیردار است که در گلو یا بینی کودکان و بزرگ‌سالان تکثیر می‌شود. وقتی فرد مبتلا، سرفه یا عطسه می‌کند و حتی حرف می‌زند، ذرات کوچک ویروسی به هوا منتقل می‌شود و سایر افراد با تنفس هوا، این ذرات را وارد بدن خود می‌کنند. این ذرات می‌توانند روی سطوح مختلف هم بنشینند، تا ساعت‌ها فعال بمانند و باعث سرایت به دیگران شوند. اگر شما این سطوح را لمس کنید و بعد دست خود را به چشم‌ها، دهان و بینی خود بمالید، ویروس وارد بدن‌تان خواهد شد. حدودا ۹۰ درصدِ افرادی که در ارتباط با بیمار یا درمعرض این ویروس قرار می‌گیرند، به سرخک مبتلا خواهند شد.
محصولات پیشنهادی:
راه انتقال
انتقال بیمارى بصورت اولیه از فرد به فرد از طریق ذرات آئروسل و یا بوسیلة تماس مستقیم با ترشحات بینى و گلوى فرد بیمار صورت مى پذیرد. افراد مبتلا به بیمارى از سه روز قبل از شروع علائم تا ۴ روز بعد از شروع بثورات جلدی (راش جلدی) آلوده کننده می‌باشند. در مناطقى با آب و هواى گرمسیرى، بسیارى از موارد سرخک در طى فصل خشک رخ مى دهد در حالى که در مناطق با آب و هواى معتدله اوج بروز بیمارى در اواخر زمستان و اوایل بهار رخ مى دهد.
علائم بالینى
بعد از دورة کمونى که به طور معمول حدود ۸ الی ۱۵ روز متغییر است (این دوره مى تواند ۷ الی ۸ روز باشد)، علائم اولیه شامل تب، خستگى، سرفه، آب ریزش از بینى، سرفه و التهاب ملتحمه در افراد فاقد ایمنى به بیمارى ظاهر مى گردد. نقاط کوپلیک ممکن است در مخاط داخل دهان به فاصله کوتاهى پس از شروع راش جلدى ظاهر شده و ۱ تا ۲ روز بعد از شروع راش باقی بماند. در طی ۲ تا ۴ روز بعد از علائم مقدماتی، راش جلدی ایجاد شده و نقاط قرمز یا راش ماکولوپاپولر در پشت گوش‌ها و صورت، همراه با تب بالا ظاهر می‌شود سپس به اندام‌های بدن گسترش می‌یابد.
محصولات پیشنهادی:
تشخیص
از روی علائم بالینی نمی‌توان با قطعیت در مورد تشخیص بیماری نتیجه گیری کرد، لذا تشخیص نهایی با جدا کردن آنتی بادی IgM اختصاصی سرخک در خون یا بزاق بیمار انجام می‌شود. علاوه بر این برای جداسازی ویروس و بررسی ژنوتایپ آن، از کلیه موارد مشکوک نمونه ادرار و حلق تهیه می‌شود.
جلوگیری از سرخک
در صورتی که فردی در خانه شما به سرخک دچار شد، برای جلوگیری از ابتلای اعضای خانواده و نزدیکانی که آسیب‌پذیرتر هستند، این اقدامات را در مدنظر داشته باشید:
۱. جداسازی
محصولات پیشنهادی:
بیماری سرخک به‌شدت واگیردار است؛ بنابراین تا ۴ روز قبل از ظهور علائم پوستی و ۴ روز بعد از آن، سایر افرادی که با بیمار در ارتباط هستند، امکان ابتلا به سرخک را دارند. پس در این مدت، بیمار نباید در فعالیت‌های مشترک و گروهی شرکت کند.
۲. واکسیناسیون
بزرگ‌سالان و کودکان بالای ۶ ماهی که واکسن سرخک نزده‌اند، باید حتما این واکسن را تزریق کنند. اولین دُز واکسن برای کودکان، معمولا در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دُز بعدی در ۴ تا ۶ سالگی تزریق می‌شود. اگر کودک یک ساله دارید و می‌خواهید به سفر بروید، درباره‌ی تزریق واکسن با پزشک مشورت کنید.
جلوگیری از عفونت‌های جدید
اگر قبلا به سرخک دچار شده‌اید، سیستم ایمنی بدن‌تان برای مبارزه با عفونت آماده شده است و دیگر به سرخک دچار نخواهید شد. برای سایر افراد نیز تزریق واکسن سرخک برای موارد زیر لازم است:
محصولات پیشنهادی:
۱. ارتقا و حفاظت از سیستم ایمنی گسترده
واکسیناسیون عمومی در هر کشوری حتی با وجود کسانی که واکسینه نشده‌اند، باعث می‌شود که این مشکل در آن منطقه و مکان شایع نباشد؛ بنابراین هر چقدر در کشوری نرخ واکسیناسیون بالاتر برود، به ازبین‌رفتن مشکل در جامعه بیشتر کمک می‌کند.
۲. جلوگیری از عود سرخک
وجود نرخ تثبیت‌شده واکسیناسیون در کاهش شیوع سرخک نقش مهمی دارد. به این معنا که اگر تعداد تزریق واکسن بالا برود، احتمال ابتلای افراد کاهش پیدا می‌کند. در سال ۱۹۸۸، مقالاتی درباره‌ی ارتباط میان ابتلا به اوتیسم و واکسن سرخک، سرخچه و اوریون منتشر شد. اما این موضوع پذیرفته نشد و حالا چنین فرضیه‌ای که ارتباط میان ابتلا به اوتیسم و تزریق این واکسن‌ها را نشان می‌داد، اعتبار ندارد.
محصولات پیشنهادی:
تشخیص سرخک
ازطریق علائم ظاهری مانند لکه‌های کوچک با مراکز متمایل به آبی-سفید در زمینه‌ای قرمز که در پوشش داخلی دهان در قسمت گونه‌ها دیده می‌شود و به لکه کولپیک (Koplik’s spots) معروف است، امکان تشخیص این بیماری برای پزشکان مقدور است. اما برخی از پزشکان تا کنون فردی مبتلا به سرخک را از نزدیک ندیده‌اند؛ بنابراین ممکن است علائم آن را با سایر بیماری‌ها اشتباه بگیرند. در صورت نیاز، باید از آزمایش خون برای اطمینان از ابتلا به سرخک کمک گرفته بشود.
درمان بیماری سرخک
هیچ درمان قطعی برای این عفونت وجود ندارد، اما افراد آسیب‌پذیری که در معرض ویروس بوده اند، لازم است اقداماتی انجام دهند:
واکسیناسیون بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس: افراد آسیب‌پذیری که در برابر این ویروس ایمن نشده‌اند، مثلا نوزادان، می‌توانند ظرف ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک واکسینه بشوند. با وجود واکسیناسیون، اگر بیماری سرخک همچنان در فرد ادامه داشت، به شکل خفیف‌تر و در دوره‌ای کوتاه‌تر پیش می‌رود.
گلوبولین سروم ایمنی (Immune serum globulin): زنان باردار، کودکان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌توانند پروتئینی (آنتی‌بادی‌هایی) تزریق کنند که گلوبولین سرم ایمنی نام دارد. اگر این پروتئین در ظرف ۶ روز پس از قرار گرفتن درمعرض ویروس به فرد تزریق بشود، از ابتلا به سرخک جلوگیری می‌کند یا در صورت وقوع، بیماری خفیف‌تر پیش خواهد رفت.
محصولات پیشنهادی:
دارو‌ها
۱. کاهنده‌ی تب
برای پایین آوردن تب بیمار باید از دارو‌های بدون نسخه‌ای، چون استامینوفن (تیلنول و …)، ایبوپروفن (قرص ادویل، موترین مخصوص کودکان و…) یا ناپروکسن (Aleve) استفاده شود. به کودکان و نوجوانانی که علائم سرخک دارند، آسپرین ندهید. با وجود اینکه مصرف آسپرین برای کودکان بالای ۳ سال مجاز است، اما هرگز به کودکان و نوجوانانی که درحال بهبودی از علائم بیماری‌هایی نظیر آنفولانزا یا آبله مرغان هستند، آسپرین ندهید. علت این است که آسپرین می‌تواند باعث بروز سندروم رِی (Reye’s syndrome) می‌شود که وضعیتی نادر، اما کشنده است.
۲. آنتی‌بیوتیک‌ها
محصولات پیشنهادی:
اگر با وجود سرخک، عوارضی، چون عفونت گوش و ذات‌الریه به سراغ کودک بیاید، ممکن است پزشک برای درمان از آنتی بیوتیک‌ها استفاده کند.
۳. ویتامین A
کودکانی که کمبود ویتامین A دارند، شدیدتر از بقیه به سرخک مبتلا می‌شوند. مصرف این ویتامین از شدت بیماری می‌کاهد. برای کودکان بالای ۱ سال، دُز مصرفی ویتامین، ۲۰۰ هزار UI است. UI واحد بین‌المللی دُز دارویی است.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی سرخک در کودکان
می‌توانید این اقدامات را نیز در منزل به انجام برسانید:
محصولات پیشنهادی:
سخت نگیرید. استراحت کنید و از فعالیت‌های پرهیجان و شلوغ پرهیز کنید.
برای جبران و جایگزینی مایعات از دست رفته در اثر تب و تعریق، مقدار زیادی آب، آب میوه و چای گیاهی نوشیده شود.
به دنبال تسکین مشکلات تنفسی خود باشید. برای رفع سرفه و گلودرد از بخور و مرطوب کننده هوایی استفاده کنید.
به چشمان خود استراحت دهید. اگر کودکتان ابزار می‌کند که نور شدید برای او آزار دهنده است، مانند بسیاری از افراد مبتلا به سرخک، چراغ‌ها را کم نور نگه دارید و یا از عینک آفتابی برای او استفاده کنید. همچنین اگر نور منتشر شده از چراغ مطالعه یا تلویزیون آزار دهنده است از مطالعه یا تماشای تلویزیون خودداری کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک:
اگر شک دارید که علایم سرخک در کودک در حال پیشرفت است، باید سریعا به پزشک معالج مراجعه نمایید تا اقدامات ضروری انجام گردد.
علائمی را که فرزند تان تجربه می‌نماید بنویسید و در هنگام ملاقات به پزشک در مورد آن‌ها با پزشک مشورت نمایید.
لیستی از تمام دارو‌ها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که کودک مصرف می‌نماید تهیه کنید و در مورد آن با پزشک صحبت نمایید.
لیست سوالاتی که اهمیت دارد در مورد این بیماری از پزشک خود معالج فرزندتان بپرسید را آماده نمایید.
علایمی که احتمالا در این بیماری برای کودک پیش خواهد آمد چیست؟
علت اصلی ابتلا کودک به این بیماری چیست؟ آیا علل احتمالی دیگری نیز وجود دارد؟
چه روش‌های درمانی برای درمان سرخک موجود است و کدام یک را توصیه می‌کنید؟
آیا کاری می‌توانم انجام دهم تا کودک احساس بهتری داشته باشد؟
آیا بروشور یا کتابچه‌ای در مورد این بیماری وجود دارد که بتوانم با خود به خانه ببرم؟ بازدید از چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
انتظارات پزشک از بیمار مبتلا به سرخک:
محصولات پیشنهادی:
پزشک ممکن است از والدین یا پرستار کودک مبتلا به سرخک بخواهد قبل یا بعد از ساعت اداری وارد مطب شود تا از خطر قرار گرفتن دیگران در معرض سرخک بکاهد. علاوه بر این، اگر پزشک معتقد باشد که کودک مبتلا به سرخک است، باید این یافته‌ها را به بخش بهداشت محلی یا خانه بهداشت گزارش دهد تا از شیوع احتمالی این بیماری در بین کودکان و اعضای خانواده همسایه یا همکلاس کودک جلوگیری به عمل آورند.
