لیلی و مجنون نام مجموعه شعری از نظامی گنجوی شاعر پر آوازه ایرانی است .این مجموعه سومین مثنوی از مجموعه مثنوی هایی است که به خمسه نظامی معروف هستند . بیشتر محققان اعتقاد دارند که بن مایه های پراکنده این داستان برگرفته از اشعار و افسانه های فولکلور در زبان عربی است که توسط نظامی ایرانی سازی شده است .کراچو فسکی برای شخصیت مجنون ، هویت واقعی قائل است و او را یکی از اهالی عربستان در اواخر سده اول هجری می داند ، ولی طه حسین تردید جدی به واقعی بودن شخصیت مجنون دارد . یان ریپکا افسانه لیلی و مجنون را به تمدن بابل باستان منسوب می داند . اگرچه نام لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی نیز در اشعار و ادبیات فارسی به چشم می خورد، ولی نظامی برای نخستین بار ، آن را به شکل منظومه ای واحد به زبان فارسی در 4700 بیت به درخواست پادشاه شروان به نظم کشید . نظامی خود از بابت این سفارش بی میل و ناراضی بود و کار را در چهار ماه به پایان برده است . وزن این مثنوی جدید بوده و پس از نظامی شعرای زیادی در این وزن داستان های عاشقانه سروده اند . همچنین ده ها شاعر در ایران ، هند ، و ترکستان منظومه هایی را به استقبال از لیلی و مجنون نظیره پردازی کرده اند .
